• Strona główna
• Dokumenty
• Międzynarodowa Legitymacja Prasowa
• O nas
• Redakcja
• Zarząd Główny

I Ogólnopolskie Sympozjum Dziennikarskie

Dziennikarze RP | 13 kwi 2015  21:48 | Brak komentarzy

W Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu z inicjatywy Instytutu Dziennikarstwa i  Komunikacji Społecznej oraz katowickiego Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy RP zorganizowano sympozjum poświęcone zasadniczym, aktualnym  problemom polskiego dziennikarstwa. Sprawozdanie z przebiegu obrad i panelowych dyskusji przesłał  dyrektor IDziKS WSH dr Krystian Dudek. Publikując materiał w całości zachęcamy do lektury.

I Ogólnopolskie Sympozjum Dziennikarskie – 10 marca 2015

Wyższa Szkoła Humanitas

10 marca 2015 w auli Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu odbyło się I Ogólnopolskie Sympozjum Dziennikarskie, zorganizowane wspólnie przez Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej WSH oraz katowicki Oddział Stowarzyszenia Dziennikarzy RP. Licznie zgromadzoną publiczność przywitali: Rektor WSH – prof. WSH dr hab. Michał Kaczmarczyk, Honorowy Prezes Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy RP w Katowicach – red. Kazimierz Zarzecki oraz Dyrektor IDziKS WSH i Prezes Polskiego Stowarzyszenia Public Relations – dr Krystian Dudek. Wszyscy zgodnie podkreślali konieczność merytorycznej dyskusji nad problemami, z którymi obecnie mierzy się dziennikarstwo prasowe, radiowe, telewizyjne czy internetowe oraz zawody okołodziennikarskie.

Prace nad nową ustawą o Prawie Prasowym są już mocno zaawansowane, przy czym w przedstawianych projektach spotykamy zapisy wywołujące wątpliwości, z którymi a priori zgodzić się nie sposób, dlatego też WSH podjęła się zorganizowania Sympozjum, do którego zaproszeni zostali przedstawiciele różnych środowisk: dziennikarze, pracownicy naukowi, piarowcy, blogerzy, studenci.

Sympozjum podzielone zostało na trzy modułu tematyczne.

Pierwszy moduł poświęcony został Prawnym aspektom zawodu dziennikarza. Jego moderatorem był Redaktor Naczelny miesięcznika „Śląsk”, pracownik Uniwersytetu Śląskiego i współpracownik WSH – prof. dr hab. Dariusz Rott. Jako prelegenci głos zabrali: red. Marcin Twaróg z „Dziennika Zachodniego” oraz red. Jadwiga Krzeszowiec z „Wiadomości Zagłębia”.

Redaktor Marcin Twaróg mówił o własności intelektualnej, prawie autorskim oraz zasadach dozwolonego użytku i cytatu. Podkreślał, że problem kradzieży znany jest niestety nie tylko ze środowiska akademickiego, ale i ze środowiska mediów, a przecież proceder kopiowania materiałów podważa sens prowadzenia działalności dziennikarskiej. Materiały są kopiowane bez podania źródła, a często nawet podpisywane fikcyjnymi nazwiskami lub skrótami. Aby zatrzymać proceder kradzieży w mediach w połowie stycznia zawiązany został alians: Izba Wydawców Prasy „Rzeczpospolita”, Polska Agencja Prasowa, „Dziennik Gazeta Prawna”, „Parkiet”, „Puls Biznesu”, „Tygodnik Powszechny” i wydawnictwa Polska Press Grupa stworzyły regulamin korzystania z artykułów prasowych. To pierwszy w historii tak znaczący krok na drodze ku ujednoliceniu praktyki sądowej. Wszelkie materiały, które podlegają regulaminowi zostały oznaczone dwoma znaczkami: C – Copywrite oraz P – Payment.

Następnie red. Twaróg omówił obowiązujące obecnie kary finansowe za kradzież materiałów prasowych. W dalszej części swojego wystąpienia skupił się na etyce zawodowej, podkreślając, iż w prawie prasowym mamy art. 12, który mówi o dochowaniu szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu materiałów, a także o podaniu źródła. Dlatego tak ważna jest edukacyjna strona aliansu wydawców.

Dziennikarze, redaktorzy, wydawcy, a także sędziowie i sami użytkownicy mediów muszą mieć świadomość naruszenia prawa i muszą mieć świadomość nieuchronności konsekwencji prawnych, finansowych i etycznych. Kończąc swoją prelekcję, red. Twaróg omówił dopuszczalne możliwości przedruków i cytatów.

Redaktor Jadwiga Krzeszowiec swoje wystąpienie poświęciła natomiast Propozycjom zawartym w nowelizacji prawa prasowego a praktyce dziennikarskiej. Wśród propozycji zawartych w przygotowanej nowelizacji prawa prasowego znajduje się m.in. zniesienie obowiązku autoryzacji wypowiedzi, co zostało przyjęte z dużym aplauzem przez wielu dziennikarzy i wywołało dyskusję.

Czy faktycznie w praktyce nowy zapis będzie korzystny dla dziennikarzy, redakcji, wydawców i odbiorców informacji? – pytała red. Krzeszowiec. Elementarnym obowiązkiem dziennikarza jest przekazywanie informacji wiarygodnych, przed publikacją każda z nich powinna zostać zweryfikowana, by uzyskać pewność, że nie wprowadza w błąd potencjalnych czytelników, widzów, słuchaczy. Autoryzacja uzyskanych wypowiedzi jest w tym przypadku dla dziennikarza swoistego rodzaju rękojmią, że realizuje prawa swoich odbiorców do rzetelnej, czyli wiarygodnej, prawdziwej, uczciwej, jasnej, niewprowadzającej w błąd, odpowiedzialnej informacji. Zwolnienie dziennikarza od obowiązku uzyskania autoryzacji może stać się powodem braku gwarancji, że publikowane wypowiedzi ich rozmówców będą stanowiły dosłowne przytoczenie wypowiedzianych słów z zachowaniem ich sensu i kontekstu, co będzie ze szkodą dla odbiorców. Informacja nieprawdziwa, jak i taka, która nie jest ewidentnie fałszywa, ale jest zmanipulowana, jest zaprzeczeniem rzetelności dziennikarskiej, co pociąga za sobą jednoznaczne konsekwencje. W świetle projektowanych zmian będą one najbardziej dotkliwe dla redaktorów naczelnych oraz wydawcy, którzy po przegranej sprawie przed sądem będą mogli dochodzić od ewentualnego zadośćuczynienia od winnego zaniedbań dziennikarza, bo to oni będą pozywani. Biorąc pod uwagę przewlekłość procesów, ich koszty, w praktyce może to oznaczać upadek mniejszych redakcji czy bankructwo ich wydawców. Nowe uregulowania dotyczące autoryzacji nie wydają się zatem korzystne ani dla dziennikarzy, zwłaszcza, że nadal będą oni odpowiadać za brak rzetelności z art. 212 Kodeksu Karnego, ani dla wydawców, ani dla odbiorców informacji. Obecnie dziennikarz ma wyłącznie obowiązek autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi dotychczas niepublikowanej oraz wywiadu z osobą, z którą przeprowadza wywiad, czyli osoba ta musi wyrazić zgodę na jego publikację w treści przygotowanej przez dziennikarza. Autoryzacja daje tym sposobem pewność dziennikarzowi co do jego rzetelności, a także jest instrumentem realizacji wolności wyrażania poglądów przez osoby indagowane przez dziennikarza, zapewniając tym osobom ochronę prawną oraz ochronę ich dobrego imienia, chronionego dodatkowo przez zapisy Kodeksu karnego. Korzystniej zatem dla każdej ze stron będzie doprecyzowanie obecnie obowiązujących zapisów Prawa Prasowego w tej materii, głównie powinno to być precyzyjne określenie terminu wyznaczonego dla autoryzacji, które są często swobodnie interpretowane przez osoby autoryzujące.

Dyskusja po pierwszym module dotyczyła zatem głównie zmian w ustawie o Prawie Prasowym. Prof. Dariusz Rott podkreślał służebną rolę prawa do autoryzacji dla osób udzielających wywiadów. Red. Grażyna Kurowska – dziennikarka związana obecnie z magazynem dotyczącym spraw Unii Europejskiej – opowiedziała się natomiast jako wielka przeciwniczka autoryzacji, twierdząc, że każdy wypowiadający się do prasy powinien brać odpowiedzialność za własne słowa. Z tą opinią nie zgodziła się prof. Krystyna Doktorowicz, podkreślając ogromną rolę autoryzacji i opowiadając przykłady z własnego życia, kiedy to dziennikarze próbowali przypisać jej słowa, których nie wypowiedziała. Prof. Marian Gierula zauważył z kolei, że u podstaw kradzieży własności intelektualnej leży przyczyna ekonomiczna, domagał się przy tym podkreślenia wagi edukacji w zakresie etyki nie tylko dziennikarzy, ale i wydawców i środowiska sędziowskiego. Z opinią tą zgodził się red. Edward Kozak, który również zwracał uwagę na konieczność edukacji sędziów, którzy często wygłaszają opinie o niskiej szkodliwości czynu, jakim niby jest kradzież intelektualna. Red. Zbigniew Konarski z pisma gospodarczego „Nowy Przemysł” mówił natomiast o konieczności bronienia się dziennikarzy przed kradzieżą intelektualną, podkreślając rolę rzetelności dziennikarskiej. Zwrócił jednak także uwagę na konieczność redakcji i korekty tekstów.

Drugi moduł zatytułowany został Dziennikarz i zawody „okołodziennikarskie” (pracownik sektora PR, bloger, użytkownik Facebooka i Twittera; kto do zawodu?). Jego moderatorem był dr Krystian Dudek, który był jednocześnie pierwszym prelegentem. Wystąpili także Katarzyna Zych z Polskiego Stowarzyszenia Public Relations, dr Krzysztof Karwat oraz reprezentująca Uniwersytet Warszawski dr Grażyna Majkowska.

Wystąpienie dr Krystiana Dudka zatytułowane zostało: Dziennikarze i piarowcy – współpraca i wzajemna ocena, stan faktyczny, wyniki badań. Autor przedstawił wyniki projektu badawczego – największego badania w ostatnich 9 latach w Polsce – przeprowadzonego w środowisku dziennikarskim i środowisku rzeczników prasowych na grupie łącznie 250 osób.

Wyniki ukazały silną tendencję do negatywnych publikacji w mediach (dziennikarze sami określają, że bardziej interesują ich takie tematy). Wyniki odnosiły się też do tempa pracy, które sprzyjają korzystaniu przez dziennikarzy i media workerów z materiałów przesłanych przez PR-owców. Przedstawione też zostały źródła pozyskiwania informacji przez dziennikarzy, wzajemne oczekiwania i oceny obu środowisk, błędy pojawiające się w ramach współpracy. Finalnie zarysowana została modelowa sylwetka rzecznika prasowego odpowiadającego potrzebom i specyfice dzisiejszych mediów.

Szczegółowy opis wyników badań prezentuje książką „Rola rzeczników prasowych w komunikacji masowej’ wydana w kwietniu przez Wydawnictwo Humanitas i Verbum (Sosnowiec-Praga).

Następnie Katarzyna Zych wygłosiła prelekcję na temat: Był sobie człowiek… od PR. Skupiła się na takich terminach jak m.in.: audyt, media relations, lobbing, corporate identity, employer branding czy investors relations, starając się odpowiedzieć na pytanie, w którą stronę podąża zawód piarowca, działającego na styku biznesu i dziennikarstwa. Podkreślała jednakże różnice w celach, jakie osiągnąć zamierza pracownik sektora PR i pracownik mediów. Mówiła także o „komunikacyjnych fast foodach”, które niestety odpowiadają wymogom czasów współczesnych. Wpływ na taki stan rzeczy mają m.in. media społecznościowe. Zych podkreślała także rolę kontentu i kontekstu, a także różnorodnych kanałów komunikacyjnych.

Kolejna prelekcja poświęcona została Zmianie roli dziennikarza i używanego przezeń języka w przestrzeni publicznej. Wygłosiła ją dr Grażyna Majkowska. Powołując się na słowa Ryszarda Kapuścińskiego, dr Majkowska przestrzegała przed oddawaniem zawodu dziennikarza we władzę amatorów. Wydzieliła przy tym dziennikarzy amatorów (czyli „aktywnych dystrybutorów informacji” z kręgu tzw. dziennikarstwa oddolnego) i dziennikarzy profesjonalistów. Dr Majkowska skupiła się także na błędach językowych, jakie można zaobserwować w dzisiejszych mediach. Do najpopularniejszych tego typów błędów należą: zła odmiana nazwisk, rzeczowników, nazw geograficznych i liczebników, niewłaściwy wybór form adresatywnych czy problemy stylistyczne. Zmiana języka to także zmiana estetyki – twierdziła dr Majkowska – pokazując liczne przykłady zaczerpnięte z rozmaitych źródeł medialnych.

Dr Krzysztof Karwat starał się z kolei odpowiedzieć na pytanie, Kto jest, a kto nie jest dziennikarzem Zastanawiał się także, czy dziennikarz ciągle jest jeszcze wolnym zawodem. Dr Karwat twierdził również, że dzisiaj w Polsce można mówić o podziale na dziennikarzy i pracowników mediów. Podkreślał, że w dziennikarstwie ciągle niestety obserwować można różnicę pomiędzy tzw. centrum a prowincją.

Dyskusja po tym module skupiła się więc na pytaniu, czy można ograniczać dostęp do zawodu dziennikarza? Dr Krystian Dudek przywołał słowa Ryszarda Kapuścińskiego, który zapytany o to, kogo jest więcej, pracowników mediów czy dziennikarzy, odpowiedział, że zawsze będzie więcej media workerów, w stosunku 10 do 1. Prof. Krystyna Doktorowicz podkreśliła, że na zmianę roli dziennikarza i używanego przez niego języka miały przede wszystkim wpływ tzw. nowe nowe media. Zwróciła także uwagę na nadmierną częstotliwość używania wyrazów obcych w miejsce rodzimych. Z głosem tym i sądami dr Majkowskiej zgodził się red. Zbigniew Konarski, który położył nacisk na konieczność przestrzegania przez dziennikarzy obowiązującej normy językowej. Postulował także powołanie Izby Dziennikarskiej, której zasadność poddał w wątpliwość dr Krystian Dudek.

Następnie głos zabrał prof. Marian Gierula, który domagał się postawienia wyraźnej granicy pomiędzy zawodem dziennikarza a zawodem pracownika obszaru PR. Trzeci moduł zatytułowany został Dziennikarstwo na rozdrożu – aspekty etyczne (między misją a biznesem). Jego moderatorem był prof. WSH dr hab. Michał Kaczmarczyk. Prelegentami natomiast: prof. dr hab. Marian Gierula i prof. UŚ dr hab. Krystyna Doktorowicz, reprezentujący Uniwersytet Śląski oraz freelancer i współpracownik mediów, bKrzysztof Wodecki.

Prof. Marian Gierula mówił o Okresie przejściowym w dziennikarstwie. Między tradycyjnymi i wirtualnymi mediami periodycznymi. Podkreślał, że ludzie czują się najlepiej poinformowani w sprawach krajowych, a nie międzynarodowych.

Badania pokazują, że z jednego tylko źródła jako podstawowego korzysta co trzeci odbiorca, czyli 30% ludzi korzysta tylko z jednego kanału, mimo że w tym względzie mamy szereg różnych możliwości. Następnie prof. Gierula pytał o granicę między tradycyjnymi a wirtualnymi mediami, podkreślając ekonomizację współczesnych systemów medialnych.

Prelekcja prof. Krystyny Doktorowicz dotyczyła Dziennikarstwa śledczego na rozdrożu. Prof. Doktorowicz przypomniała definicję dziennikarstwa śledczego oraz słynną aferę Watergate. Następnie przywołała kilka dziennikarskich „wpadek” np. podanie przez „Rzeczpospolitą” informacji o materiale wybuchowym obecnym na wraku samolotu w Smoleńsku. Niskie płace reasercherów, brak rzetelnych źródeł informacji, zaangażowanie polityczne niektórych dziennikarzy śledczych, kultura hejterska i celebryctwo, w jakie wpadają dziennikarze – to najważniejsze, według Pani Profesor, cechy, które przyczyniają się do kryzysu współczesnego dziennikarstwa śledczego.

Krzysztof Wodecki z kolei swoją prelekcję poświęcił zagadnieniom podziału na dziennikarzy prawicowych, lewicowych i centrowych. Następnie pytał, dlaczego w polskich mediach tyle jest informacji z zagranicy i kto decyduje o tym, co powinno interesować potencjalnych czytelników czy widzów? Powołując się na TVN-owskie „Fakty”, podał przykład – decyzją redaktora przygotowującego jedno z wydań ważniejszą informacją stał się ślub książęcej pary Williama i Kate niż śmierć Vaclava Havla.

Dyskusja po trzecim module skupiła się zatem na tym, kto powinien decydować, o czym pisać, a co przemilczeć. Red. Marcin Twaróg opowiedział np. o testach badających opinię publiczną stosowanych w redakcji „Dziennika Zachodniego”. Red. Jadwiga Krzeszowiec, prof. Krystyna Doktorowicz i prof. Marian Gierula wypowiedzieli się w sprawie decydowania przez dziennikarzy, co może być, a co nie, materiałem medialnym, red. Edward Kozak z kolei podkreślił miejsce czytelników i słuchaczy – jego zdaniem media są ich zakładnikiem, bo by przetrwać, muszą mówić o tym, o czym ludzie chcą czytać i słuchać.

Na zakończenie I Sympozjum, w imieniu Zarządu Stowarzyszenia Dziennikarzy RP, red. Andrzej Maślankiewicz złożył na ręce organizatorów serdeczne podziękowania. Podkreślał przy tym gotowość włączenia się Stowarzyszenia w podobne inicjatywy w przyszłości. Rektor WSH, prof. WSH dr hab. Michał Kaczmarczyk zwrócił z kolei uwagę na liczbę wątków poruszanych w ramach obrad, które powinny stać się przyczynkiem do dalszych dyskusji.

Dr Krystian Dudek zapowiedział organizację kolejnych Sympozjów. Niniejsze podsumowanie obrad I Ogólnopolskiego Sympozjum Dziennikarskiego stanowić będzie podstawę do II Sympozjum planowanego w czerwcu br. w Wyższej Szkole Humanitas w Sosnowcu, a następnie III Sympozjum planowanego w Warszawie. III Sympozjum zostanie podsumowane publikacją naukową. Patronem merytorycznym I OSD został Ośrodek Badań nad Mediami Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, którego przedstawicielka, dr Agnieszka Walecka-Rynduch, była gościem Sympozjum, a partnerem merytorycznym Polskie Stowarzyszenie Public Relations. Patronat medialny nad wydarzeniem objęły natomiast: TVP Katowice, Radio Katowice, PRoto.pl, „Dziennik Zachodni”, naszemiasto.pl, Radio Eska, „Twoje Zagłębie”, „Wiadomości Zagłębia” oraz Sfera TV.

Komentarze